Ψυχική υγεία των Hλικιωμένων

Ο παγκόσμιος πληθυσμός γερνάει ραγδαία. Μεταξύ του 2015 και του 2050, το ποσοστό των ηλικιωμένων ενηλίκων παγκοσμίως εκτιμάται ότι θα διπλασιαστεί σχεδόν από περίπου 12% σε 22%. Σε απόλυτους αριθμούς, πρόκειται για μια αναμενόμενη αύξηση από 900 εκατομμύρια σε 2 δισεκατομμύρια άτομα άνω των 60 ετών. Οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες σωματικές και ψυχικές προκλήσεις, οι οποίες πρέπει να αναγνωριστούν.

Πάνω από το 20% των ενηλίκων ηλικίας 60 ετών και άνω πάσχουν από ψυχική ή νευρολογική διαταραχή (εξαιρουμένων των διαταραχών του πονοκεφάλου) και το 6,6% του συνόλου της αναπηρίας (προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω αναπηρίας-DALYs) μεταξύ των ατόμων άνω των 60 ετών αποδίδεται σε ψυχικές και νευρολογικές διαταραχές. Αυτές οι διαταραχές στους ηλικιωμένους ευθύνονται για το 17,4% των ετών ζωής με αναπηρία (YLDs). Οι πιο συχνές ψυχικές και νευρολογικές διαταραχές σε αυτή την ηλικιακή ομάδα είναι η άνοια και η κατάθλιψη, οι οποίες πλήττουν περίπου το 5% και το 7% του παγκόσμιου ηλικιωμένου πληθυσμού, αντίστοιχα. Οι αγχώδεις διαταραχές επηρεάζουν το 3,8% του ηλικιωμένου πληθυσμού, τα προβλήματα χρήσης ουσιών επηρεάζουν σχεδόν το 1% και περίπου το ένα τέταρτο των θανάτων από αυτοτραυματισμό αφορά άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω. Τα προβλήματα κατάχρησης ουσιών μεταξύ των ηλικιωμένων συχνά παραβλέπονται ή διαγιγνώσκονται εσφαλμένα.

Τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην ικανότητα ενός ηλικιωμένου να εκτελεί βασικές καθημερινές δραστηριότητες, μειώνοντας την ανεξαρτησία, την αυτονομία και την ποιότητα ζωής του. Το πρώτο βήμα για τη μείωση αυτών των αρνητικών συνεπειών είναι απλώς να γίνει μια διάγνωση. Δυστυχώς, πολύ συχνά τα προβλήματα ψυχικής υγείας δεν διαγιγνώσκονται και δεν αντιμετωπίζονται και πολλοί ηλικιωμένοι παλεύουν χωρίς την κατάλληλη βοήθεια ή καθόλου βοήθεια.

Ο σημερινός πληθυσμός των ηλικιωμένων ενηλίκων δεν είναι πιθανό να αναγνωρίσει την ψυχική ασθένεια ή να έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Υπάρχει στίγμα σχετικά με την έννοια της ψυχικής ασθένειας. Πολλοί ηλικιωμένοι θεωρούν την ψυχική ασθένεια ως ένδειξη αδυναμίας και είναι απίθανο να παραδεχτούν ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα, ιδίως όταν φοβούνται την απώλεια της ανεξαρτησίας τους. Πάρα πολλοί άνθρωποι θεωρούν τα συμπτώματα της άνοιας και της κατάθλιψης ως φυσιολογικό μέρος της γήρανσης. Πολλοί ηλικιωμένοι στερούνται επίσης τη διαθεσιμότητα και την πρόσβαση σε υπηρεσίες.

Άλλες δυσκολίες αφορούν το εργατικό δυναμικό: λίγοι πάροχοι υπηρεσιών ψυχικής υγείας έχουν εξειδικευμένη εκπαίδευση στην παροχή φροντίδας σε ηλικιωμένους και πολλοί από αυτούς διαθέτουν και οι ίδιοι ένα σύνολο κοινωνικών προκαταλήψεων. Αυτό σημαίνει πως οι επαγγελματίες υγείας πιστεύουν ότι οι ηλικιωμένοι δεν μπορούν να αλλάξουν και ότι είναι πολύ αργά για την παροχή ψυχιατρικής φροντίδας. Ως αποτέλεσμα, υπάρχουν λίγες επενδύσεις στην ανάπτυξη πολιτικών, στρατηγικών, προγραμμάτων και υπηρεσιών για ηλικιωμένους με προβλήματα ψυχικής υγείας.

Θα είναι πολύ δύσκολο για όλες τις χώρες, ανεξαρτήτως του επιπέδου του εισοδήματός τους, να εξασφαλίσουν την ανάπτυξη ενός ειδικού εργατικού δυναμικού για τη θεραπεία και τη φροντίδα ηλικιωμένων ατόμων με διαταραχές ψυχικής υγείας με τον ίδιο ρυθμό που αυξάνεται η ομάδα αυτή. Πρέπει να χρησιμοποιηθούν άλλοι υπάρχοντες πόροι- η πρωτοβάθμια περίθαλψη καθίσταται υποχρεωτική.

Τα προβλήματα ψυχικής υγείας δεν αναγνωρίζονται επαρκώς από τους επαγγελματίες υγείας και τους ίδιους τους ηλικιωμένους, και το στίγμα που περιβάλλει αυτές τις καταστάσεις κάνει τους ανθρώπους απρόθυμους να αναζητήσουν βοήθεια.

Παράγοντες κινδύνου για προβλήματα ψυχικής υγείας μεταξύ ηλικιωμένων ενηλίκων

Μπορεί να υπάρχουν πολλαπλοί παράγοντες κινδύνου για προβλήματα ψυχικής υγείας σε οποιοδήποτε σημείο της ζωής. Οι ηλικιωμένοι μπορεί να βιώνουν στρεσογόνους παράγοντες που είναι κοινοί για όλους τους ανθρώπους, αλλά και στρεσογόνους παράγοντες που είναι πιο συνηθισμένοι στην τρίτη ηλικία, όπως η σημαντική συνεχιζόμενη απώλεια ικανοτήτων και η μείωση της λειτουργικής ικανότητας. Για παράδειγμα, οι ηλικιωμένοι μπορεί να αντιμετωπίζουν μειωμένη κινητικότητα, χρόνιο πόνο, αδυναμία ή άλλα προβλήματα υγείας, για τα οποία χρειάζονται κάποια μορφή μακροχρόνιας φροντίδας. Επιπλέον, οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να βιώσουν γεγονότα όπως πένθος ή πτώση της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης με τη συνταξιοδότηση. Όλοι αυτοί οι στρεσογόνοι παράγοντες μπορεί να οδηγήσουν σε απομόνωση, μοναξιά ή ψυχολογική δυσφορία στους ηλικιωμένους, για την οποία μπορεί να χρειαστούν μακροχρόνια φροντίδα.

Η ψυχική υγεία έχει αντίκτυπο στη σωματική υγεία και το αντίστροφο. Για παράδειγμα, οι ηλικιωμένοι ενήλικες με σωματικές παθήσεις όπως η καρδιοπάθεια έχουν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης από εκείνους που είναι υγιείς. Επιπλέον, η μη αντιμετωπισμένη κατάθλιψη σε ένα ηλικιωμένο άτομο με καρδιακή νόσο μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την έκβασή της.

Οι ηλικιωμένοι είναι επίσης ευάλωτοι στην κακοποίηση ηλικιωμένων – συμπεριλαμβανομένης της σωματικής, λεκτικής, ψυχολογικής, οικονομικής και σεξουαλικής κακοποίησης, της εγκατάλειψης, της παραμέλησης και της σοβαρής απώλειας αξιοπρέπειας και σεβασμού. Τα σημερινά στοιχεία δείχνουν ότι 1 στους 6 ηλικιωμένους βιώνει κακοποίηση ηλικιωμένων. Η κακοποίηση ηλικιωμένων μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο σε σωματικές βλάβες, αλλά και σε σοβαρές, μερικές φορές μακροχρόνιες ψυχολογικές συνέπειες, όπως κατάθλιψη και άγχος.

Υπάρχουν πολλά που μπορείτε να κάνετε για να διατηρήσετε την ψυχική σας υγεία και ευεξία. Είναι σημαντικό να δώσετε προτεραιότητα στην ψυχική σας υγεία μαζί με τη σωματική σας υγεία. Η σωματική μας υγεία επηρεάζει την ψυχική μας ευεξία και το αντίστροφο.

1) Να τρώτε καλά: Η σωστή διατροφή μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της θετικής ψυχικής υγείας. Τα υγιεινά δημητριακά ολικής άλεσης, τα φρούτα και τα λαχανικά, τα όσπρια είναι ο τρόπος να προχωρήσετε. Τα ζαχαρούχα τρόφιμα σας δίνουν μια έξαρση ζάχαρης και στη συνέχεια αισθάνεστε κουρασμένοι και πεσμένοι όταν η έξαρση ζάχαρης υποχωρεί. Με τις πιο υγιεινές τροφές, η τροφή απορροφάται αργά και έτσι δεν υπάρχουν διακυμάνσεις της διάθεσης.

2) Αρκετός ύπνος: Ο καλός ύπνος είναι πολύ σημαντικός, ιδίως για τους ηλικιωμένους, καθώς οι ανάγκες τους για ύπνο αλλάζουν. Καθώς με την ηλικία κοιμόμαστε πιο ελαφρά χρειαζόμαστε μεγαλύτερη διάρκεια ύπνου για να ξεκουραστούμε επαρκώς. Ο ύπνος βελτιώνει τη συγκέντρωση, το σχηματισμό μνήμης και αποκαθιστά τυχόν κυτταρικές βλάβες, ενώ συνολικά αναζωογονεί το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού.

3) Τακτική άσκηση: Η άσκηση είναι γνωστό ότι βελτιώνει τη διάθεση και τη συναισθηματική ευημερία. Με τον τρόπο αυτό προλαμβάνει τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Το διπλό πλεονέκτημα είναι ότι βελτιώνεται και η συνολική σωματική σας υγεία.

4) Διατήρηση σχέσεων: Οι καλές σχέσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της καλής ψυχικής υγείας. Συχνά θεωρείται ο σημαντικότερος παράγοντας που συμβάλλει στην ευτυχία και την ευημερία. Είτε πρόκειται για την οικογένεια, τους φίλους, τους συναδέλφους ή τους γείτονες, οι σχέσεις μας παρέχουν ένα σύστημα υποστήριξης που όχι μόνο μας βοηθάει να αντιμετωπίσουμε τους στρεσογόνους παράγοντες αλλά και παρέχει στήριξη σε στιγμές που χρειάζεται. Το να μοιραζόμαστε τα συναισθήματά μας με άλλους είναι μια αποδεδειγμένη μέθοδος για την αποφόρτιση.

5) Βρείτε χρόνο για ευχάριστες και χαλαρωτικές δραστηριότητες: Ένα παραγνωρισμένο κομμάτι στην κουλτούρα μας είναι η σημασία των χόμπι. Τα διασκεδαστικά χόμπι, όπως ένα άθλημα, ένα μάθημα τέχνης, η κηπουρική κ.λπ. μπορούν να γίνουν πηγή ικανοποίησης και ευχαρίστησης. Με τον χρόνο που έχουμε στα χέρια μας καθώς μεγαλώνουμε, ο εντοπισμός τέτοιων δραστηριοτήτων και η προσπάθειά μας να ασχοληθούμε με αυτές μπορεί να μετατρέψει τη μέρα της μοναξιάς μας σε μέρα απόλαυσης.

6) Πνευματικότητα ή θρησκεία: Πολλοί ηλικιωμένοι ανακαλύπτουν ότι στρέφονται όλο και περισσότερο στη θρησκεία καθώς γερνούν. Αυτό μπορεί επίσης να δώσει ευκαιρίες για κοινωνικοποίηση και αλληλεπίδραση με άλλους στην κοινότητα. Η ενασχόληση με πνευματικές ή θρησκευτικές πρακτικές έχει συνδεθεί με τη βελτίωση της ευεξίας για πολλούς ανθρώπους.

7) Στραφείτε στην τεχνολογία για να παραμείνετε σε επαφή: Η αποστολή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μηνυμάτων, φωτογραφιών σε φίλους και συγγενείς μπορεί να αποτελεί τακτικό μέρος της ρουτίνας ενός ηλικιωμένου. Η διατήρηση επαφής σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook μπορεί επίσης να αποτρέψει την κοινωνική απομόνωση των ηλικιωμένων, ιδίως όταν τα παιδιά τους ζουν μακριά ή σε άλλη χώρα.

8) Δημιουργήστε ροή: Η ροή είναι μια μοναδική κατάσταση ύπαρξης, κατά την οποία το άτομο είναι τόσο απορροφημένο στη δραστηριότητα που το ενδιαφέρει, ώστε νιώθει μια αίσθηση ικανοποίησης και μπορεί να περνάει όλο και περισσότερο χρόνο στη δραστηριότητα. Όταν το επίπεδο πρόκλησης της δραστηριότητας είναι σωστό (όχι πολύ εύκολο και όχι πολύ δύσκολο), οδηγεί σε καλύτερη αίσθηση ικανοποίησης. Ένα άτομο μπορεί να φτάσει στην κατάσταση ροής κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε δραστηριότητας, όπως για παράδειγμα η κηπουρική, η ζωγραφική και το σκάκι.

9) Αναπτύξτε ευγνωμοσύνη: Η ευγνωμοσύνη είναι μια καθιερωμένη μέθοδος για την ενίσχυση της θετικότητας και την αύξηση των επιπέδων ευτυχίας μας. Αυτό μπορεί να γίνει με την καταγραφή όλων των πραγμάτων που αισθανόμαστε ευλογημένοι που έχουμε. Ξεκινάει με την αναγνώριση όλων των μικρών πραγμάτων που νιώθουμε τυχεροί που έχουμε. Μπορείτε να κρατάτε ένα ημερολόγιο ευγνωμοσύνης ή ένα βάζο ευγνωμοσύνης (στο οποίο βάζετε χαρτάκια για ό,τι σας κάνει ευτυχισμένους καθημερινά) για να θυμίζετε στον εαυτό σας να αισθάνεται ευγνωμοσύνη σε τακτική βάση.

10) Δώστε στους άλλους: Η εκτέλεση μικρών πράξεων καλοσύνης μπορεί να μας δώσει ένα αίσθημα ευτυχίας και αυτοεκτίμησης. Βοηθάει στην εξάλειψη των αρνητικών συναισθημάτων για τον εαυτό μας και οδηγεί σε ένα αίσθημα ικανοποίησης. Μπορείτε να συμμετάσχετε στην κοινότητα, να κάνετε δωρεές για έναν σκοπό που πιστεύετε ή να εργαστείτε εθελοντικά σε μια ΜΚΟ. Δεν θα είναι μόνο μια υπηρεσία προς την κοινωνία, αλλά θα είναι επίσης μια ανταποδοτική δέσμευση.

11) Επιστρέψτε στο σχολείο: Η διατήρηση του εγκεφάλου μας σε εγρήγορση είναι απαραίτητη για την ψυχική υγεία. Καθώς γερνάμε, γερνάει και ο εγκέφαλός μας. Η συνταξιοδότηση είναι επίσης η εποχή που έχουμε το χρόνο να ασχοληθούμε με θέματα που μας ενδιαφέρουν να μελετήσουμε και για τα οποία μπορεί να μην είχαμε χρόνο νωρίτερα. Θα μπορούσε να είναι ένα μάθημα πληροφορικής, μια νέα γλώσσα, αγγειοπλαστική κ.λπ. που θα σας κρατήσει απασχολημένους και θα σας κάνει να μαθαίνετε.

12) Αποκτήστε ένα κατοικίδιο: Μελέτες δείχνουν ότι τα κατοικίδια ζώα μπορούν να κάνουν τους ηλικιωμένους περισσότερο κοινωνικά δραστηριοποιημένους. Είναι επίσης πιθανό να βελτιώσουν την ικανοποίηση και την ευημερία.

13) Παίξτε παιχνίδια: Τα παιχνίδια, τα παζλ, τα χαρτιά κ.λπ. μπορεί να είναι μια διασκεδαστική δραστηριότητα για ηλικιωμένους. Η συμμετοχή σε μια λέσχη ή μια ομάδα ή το παιχνίδι στον δικό σας κύκλο μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της κοινωνικοποίησης. Το παιχνίδι με την οικογένεια ή ακόμα και μόνος μπορεί να οδηγήσει σε γόνιμη απασχόληση κατά τη διάρκεια της ημέρας.

14) Πάρτε τον έλεγχο της υγείας σας: Η ψυχική και σωματική μας υγεία σχετίζεται και η διατήρηση της σωματικής υγείας είναι σημαντική στην προσπάθειά μας να διατηρήσουμε την ψυχική υγεία. Κάνοντας πιο υγιεινές επιλογές ζωής, αφιερώνοντας χρόνο για άσκηση και τακτικές επισκέψεις σε γιατρό μπορούν να βοηθήσουν στην επίτευξη αυτού του στόχου. Ποτέ δεν είναι αργά για να ελέγξετε την υγεία σας.

            Η προώθηση της υγιούς γήρανσης σε όλες τις πτυχές της αποτελεί σημαντικό στόχο για όλες τις κοινωνίες. Η έγκαιρη αναγνώριση, διάγνωση και θεραπεία των ψυχικών διαταραχών που είναι συχνές στην τρίτη ηλικία είναι σημαντική για την πρόληψη της ταλαιπωρίας και των αναπηριών. Η φροντίδα των ηλικιωμένων με ψυχικές ασθένειες απαιτεί ευαισθησία και δεξιότητες παρατήρησης και σχέσης, προκειμένου να βοηθηθεί το ηλικιωμένο άτομο να επιτύχει και να διατηρήσει το υψηλότερο δυνατό επίπεδο λειτουργικότητας και ευημερίας. Όσοι φροντίζουν ηλικιωμένους πρέπει πάντα να προστατεύονται και να υποστηρίζονται στα καθήκοντά τους παντού. Όλες αυτές οι δράσεις μαζί μπορούν σίγουρα να συμβάλουν στην καλύτερη ψυχική υγεία στην τρίτη ηλικία.