Τι είναι η Ανθεκτικότητα και πως να την ενισχύσετε

Όλοι στην διάρκεια της ζωής θα βιώσουν ανατροπές, από καθημερινές προκλήσεις έως τραυματικά γεγονότα με πιο διαρκή αντίκτυπο, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ένα ατύχημα που άλλαξε τη ζωή ή μια σοβαρή ασθένεια. Κάθε αλλαγή επηρεάζει τους ανθρώπους διαφορετικά, φέρνοντας μια μοναδική πλημμύρα σκέψεων, έντονα συναισθήματα και αβεβαιότητα. Ωστόσο, οι άνθρωποι γενικά προσαρμόζονται καλά με την πάροδο του χρόνου σε καταστάσεις που αλλάζουν τη ζωή και στρεσογόνες καταστάσεις – εν μέρει χάρη στην ανθεκτικότητα.

Σύμφωνα με το λεξικό Ψυχολογίας της Αμερικάνικης Ψυχολογικής Ένωσης η ανθεκτικότητα είναι η διαδικασία και το αποτέλεσμα της επιτυχούς προσαρμογής σε δύσκολες ή προκλητικές εμπειρίες ζωής, ειδικά μέσω της νοητικής, συναισθηματικής και συμπεριφορικής ευελιξίας και προσαρμογής στις εξωτερικές και εσωτερικές απαιτήσεις.

Διάφοροι παράγοντες συμβάλλουν στο πόσο καλά προσαρμόζονται οι άνθρωποι στις αντιξοότητες, μεταξύ των οποίων κυριαρχούν:

Οι τρόποι με τους οποίους τα άτομα βλέπουν και ασχολούνται με τον κόσμο, η διαθεσιμότητα και η ποιότητα των κοινωνικών πόρων, ειδικές στρατηγικές αντιμετώπισης.

Η ψυχολογική έρευνα δείχνει ότι οι πόροι και οι δεξιότητες που σχετίζονται με πιο θετική προσαρμογή (δηλαδή, μεγαλύτερη ανθεκτικότητα) μπορούν να καλλιεργηθούν και να εξασκηθούν.

Ενώ αυτά τα ανεπιθύμητα συμβάντα, είναι σίγουρα επώδυνα και δύσκολα, δεν χρειάζεται να καθορίσουν το αποτέλεσμα της ζωής σας. Υπάρχουν πολλές πτυχές της ζωής σας τις οποίες μπορείτε να ελέγξετε, να τροποποιήσετε και να αναπτυχθείτε. Αυτός είναι ο ρόλος της ανθεκτικότητας. Το να γίνετε πιο ανθεκτικοί όχι μόνο σας βοηθά να ξεπεράσετε δύσκολες συνθήκες, αλλά σας δίνει επίσης τη δυνατότητα να αναπτυχθείτε και ακόμη και να βελτιώσετε τη ζωή σας στην πορεία.

Το να είσαι ανθεκτικός δεν σημαίνει ότι δεν θα βιώσεις δυσκολίες ή αγωνία. Οι άνθρωποι που έχουν υποστεί μεγάλες αντιξοότητες ή τραύματα στη ζωή τους συνήθως βιώνουν συναισθηματικό πόνο και άγχος. Στην πραγματικότητα, ο δρόμος προς την ανθεκτικότητα είναι πιθανό να περιλαμβάνει σημαντική συναισθηματική δυσφορία.

Ενώ ορισμένοι παράγοντες μπορεί να κάνουν ορισμένα άτομα πιο ανθεκτικά από άλλα, η ανθεκτικότητα δεν είναι απαραίτητα ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που διαθέτουν μόνο μερικοί άνθρωποι. Αντίθετα, η ανθεκτικότητα περιλαμβάνει συμπεριφορές, σκέψεις και ενέργειες που ο καθένας μπορεί να μάθει και να αναπτύξει. Η ικανότητα εκμάθησης της ανθεκτικότητας είναι ένας λόγος για τον οποίο η έρευνα έχει δείξει ότι η ανθεκτικότητα είναι συνηθισμένη, όχι εξαιρετική.

Όπως το χτίσιμο ενός μυός, η αύξηση της ανθεκτικότητάς σας απαιτεί χρόνο και σκοπιμότητα. Η εστίαση σε τέσσερα βασικά στοιχεία – σύνδεση, ευεξία, υγιής σκέψη και νόημα – μπορεί να σας δώσει τη δυνατότητα να αντέξετε και να μάθετε από δύσκολες και τραυματικές εμπειρίες. Για να αυξήσετε την ικανότητά σας για ανθεκτικότητα και να αναπτυχθείτε από τις δυσκολίες, χρησιμοποιήστε αυτές τις στρατηγικές.

Δημιουργήστε συνδέσεις.

Δώστε προτεραιότητα στις σχέσεις. Η σύνδεση με άτομα με ενσυναίσθηση και κατανόηση μπορεί να σας υπενθυμίσει ότι δεν είστε μόνοι. Εστιάστε στην εύρεση αξιόπιστων και συμπονετικών ατόμων που επικυρώνουν τα συναισθήματά σας, τα οποία θα υποστηρίξουν την ικανότητα της ανθεκτικότητας.

Ο πόνος των τραυματικών γεγονότων μπορεί να οδηγήσει μερικούς ανθρώπους στην απομόνωση, αλλά είναι σημαντικό να δεχτείτε βοήθεια και υποστήριξη από αυτούς που νοιάζονται για εσάς. Είτε πηγαίνετε ένα εβδομαδιαίο ραντεβού με τ@ συντροφ@ σας είτε προγραμματίζετε ένα μεσημεριανό γεύμα με φίλους, προσπαθήστε να δώσετε προτεραιότητα στη γνήσια σύνδεση με άτομα που νοιάζονται για εσάς.

Εγγραφείτε σε μια ομάδα. Μαζί με τις σχέσεις ένας προς έναν, μερικοί άνθρωποι διαπιστώνουν ότι η ενεργός δράση σε ομάδες πολιτών, κοινότητες που βασίζονται στη θρησκεία ή άλλες τοπικές οργανώσεις παρέχει κοινωνική υποστήριξη και μπορεί να σας βοηθήσει να ανακτήσετε την ελπίδα. Βρείτε ομάδες στην περιοχή σας που θα μπορούσαν να σας προσφέρουν υποστήριξη και αίσθηση σκοπού ή χαράς όταν το χρειάζεστε.

Προωθήστε την ευεξία

Φροντίστε το σώμα σας. Η αυτοφροντίδα μπορεί να είναι ένα δημοφιλές τσιτάτο, αλλά είναι επίσης μια νόμιμη πρακτική για την ψυχική υγεία και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας. Αυτό συμβαίνει επειδή το άγχος είναι τόσο σωματικό όσο και συναισθηματικό. Η προώθηση θετικών πρακτικών του τρόπου ζωής, όπως η σωστή διατροφή, ο άφθονος ύπνος, η ενυδάτωση και η τακτική άσκηση μπορεί να ενισχύσει το σώμα σας ώστε να προσαρμοστεί στο στρες και να μειώσει τον αριθμό των συναισθημάτων όπως το άγχος ή η κατάθλιψη.

Εξασκηθείτε στην επίγνωση. Το προσεκτικό ημερολόγιο, η γιόγκα και άλλες πνευματικές πρακτικές όπως η προσευχή ή ο διαλογισμός μπορούν επίσης να σας βοηθήσουν να οικοδομήσετε σχέσεις και να αποκαταστήσετε την ελπίδα, κάτι που μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε καταστάσεις που απαιτούν ανθεκτικότητα. Όταν γράφετε ημερολόγιο, διαλογίζεστε ή προσεύχεστε, αναλογιστείτε θετικές πτυχές της ζωής σας και θυμηθείτε τα πράγματα για τα οποία είστε ευγνώμονες, ακόμη και κατά τη διάρκεια προσωπικών δοκιμασιών.

Αποφύγετε τις αρνητικές διεξόδους. Μπορεί να είναι δελεαστικό να καλύψετε τον πόνο σας με αλκοόλ, ναρκωτικά ή άλλες ουσίες, αλλά αυτό είναι σαν να βάζετε έναν επίδεσμο σε μια βαθιά πληγή. Εστιάστε στο να δώσετε στο σώμα σας πόρους για να διαχειριστεί το στρες, αντί να επιδιώξετε να εξαλείψετε εντελώς το αίσθημα του στρες.

Βρείτε σκοπό

Βοηθήστε τους άλλους. Είτε προσφέρετε εθελοντικά σε ένα τοπικό καταφύγιο αστέγων είτε απλώς υποστηρίζετε έναν φίλο όταν χρειάζεται, μπορείτε να αποκτήσετε μια αίσθηση σκοπού, να καλλιεργήσετε την αυτοεκτίμηση, να συνδεθείτε με άλλους ανθρώπους και να βοηθήσετε απτά τους άλλους, τα οποία μπορούν να σας βοηθήσουν να αναπτύξετε την ανθεκτικότητα.

Να είστε προνοητικοί. Είναι χρήσιμο να αναγνωρίζετε και να αποδέχεστε τα συναισθήματά σας σε δύσκολες στιγμές, αλλά είναι επίσης σημαντικό να προωθήσετε την αυτοανακάλυψη ρωτώντας τον εαυτό σας: «Τι μπορώ να κάνω για ένα πρόβλημα στη ζωή μου;» Εάν τα προβλήματα φαίνονται πολύ μεγάλα για να τα αντιμετωπίσετε, χωρίστε τα σε διαχειρίσιμα κομμάτια.

Για παράδειγμα, αν απολυθήκατε στη δουλειά, μπορεί να μην μπορείτε να πείσετε το αφεντικό σας ότι ήταν λάθος που σας απέλυσε. Αλλά μπορείτε να αφιερώνετε μια ώρα κάθε μέρα αναπτύσσοντας τις κορυφαίες δυνάμεις σας ή δουλεύοντας το βιογραφικό σας. Η ανάληψη πρωτοβουλιών θα σας υπενθυμίσει ότι μπορείτε να έχετε κίνητρα και στόχους ακόμα και σε στρεσογόνες περιόδους της ζωής σας, αυξάνοντας την πιθανότητα να ανακάμψετε από επώδυνες στιγμές.

Προχωρήστε προς τους στόχους σας. Αναπτύξτε μερικούς ρεαλιστικούς στόχους και κάντε κάτι τακτικά —ακόμα κι αν φαίνεται σαν ένα μικρό επίτευγμα— που σας δίνει τη δυνατότητα να προχωρήσετε προς τα πράγματα που θέλετε να επιτύχετε. Αντί να εστιάσετε σε εργασίες που φαίνονται ανέφικτες, αναρωτηθείτε: «Ποιο είναι ένα πράγμα που ξέρω ότι μπορώ να επιτύχω σήμερα και με βοηθά να κινηθώ προς την κατεύθυνση που θέλω να πάω;» Για παράδειγμα, αν παλεύετε με την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου και θέλετε να προχωρήσετε, θα μπορούσατε να συμμετάσχετε σε μια ομάδα υποστήριξης θλίψης στην περιοχή σας.

Αναζητήστε ευκαιρίες για αυτο-ανακάλυψη. Οι άνθρωποι συχνά διαπιστώνουν ότι έχουν μεγαλώσει από κάποια άποψη ως αποτέλεσμα ενός αγώνα. Για παράδειγμα, μετά από μια τραγωδία ή κακουχίες, οι άνθρωποι έχουν αναφέρει καλύτερες σχέσεις και μεγαλύτερη αίσθηση δύναμης, ακόμη και όταν αισθάνονται ευάλωτοι. Αυτό μπορεί να αυξήσει την αίσθηση της αυτοεκτίμησής τους και να αυξήσει την εκτίμησή τους για τη ζωή.

 Υιοθετήστε υγιή τρόπο σκέψης.

Κρατήστε τα πράγματα σε προοπτική. Το πώς σκέφτεστε μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στο πώς αισθάνεστε – και πόσο ανθεκτικοί είστε όταν αντιμετωπίζετε δυσκολίες. Προσπαθήστε να εντοπίσετε παράλογες σκέψεις, όπως η τάση να καταστροφολογείτε  ή να σκέφτεστε πως όλος ο κόσμος είναι εναντίον σας, και υιοθετήστε ένα πιο ισορροπημένο και ρεαλιστικό μοτίβο σκέψης. Για παράδειγμα, εάν αισθάνεστε ότι σας κατακλύζει μια πρόκληση, υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι αυτό που σας συνέβη δεν αποτελεί ένδειξη του πώς θα είναι το μέλλον σας και ότι δεν είστε αβοήθητοι. Μπορεί να μην μπορείτε να αλλάξετε ένα πολύ στρεσογόνο γεγονός, αλλά μπορείτε να αλλάξετε τον τρόπο που ερμηνεύετε και ανταποκρίνεστε σε αυτό.

Αποδεχτείτε την αλλαγή. Αποδεχτείτε ότι η αλλαγή είναι μέρος της ζωής. Ορισμένοι στόχοι ή ιδανικά μπορεί να μην είναι πλέον επιτεύξιμα ως αποτέλεσμα δυσμενών καταστάσεων στη ζωή σας. Η αποδοχή των περιστάσεων που δεν μπορούν να αλλάξουν μπορεί να σας βοηθήσει να εστιάσετε σε συνθήκες που μπορείτε να αλλάξετε.

Διατηρήστε μια ελπιδοφόρα προοπτική. Είναι δύσκολο να είσαι θετικός όταν προκύπτουν δυσκολίες στην ζωή. Μια αισιόδοξη προοπτική σας δίνει τη δυνατότητα να περιμένετε ότι θα σας συμβούν καλά πράγματα. Προσπαθήστε να οραματιστείτε αυτό που θέλετε, αντί να ανησυχείτε για αυτό που φοβάστε. Στην πορεία, σημειώστε τυχόν αμυδρούς τρόπους με τους οποίους αρχίζετε να αισθάνεστε καλύτερα καθώς αντιμετωπίζετε δύσκολες καταστάσεις.

Μάθετε από το παρελθόν σας. Ανατρέχοντας στο ποιος ή τι ήταν χρήσιμο σε προηγούμενες στιγμές αγωνίας, μπορεί να ανακαλύψετε πώς μπορείτε να ανταποκριθείτε αποτελεσματικά σε νέες δύσκολες καταστάσεις. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας πού μπορέσατε να βρείτε δύναμη και αναρωτηθείτε τι έχετε μάθει από αυτές τις εμπειρίες.

Αναζητώντας βοήθεια

Η λήψη βοήθειας όταν τη χρειάζεστε είναι ζωτικής σημασίας για την οικοδόμηση της ανθεκτικότητάς σας.

Για πολλούς ανθρώπους, η χρήση των στρατηγικών που αναφέρονται παραπάνω μπορεί να είναι αρκετή για την οικοδόμηση της ανθεκτικότητάς τους. Αλλά μερικές φορές, ένα άτομο μπορεί να κολλήσει ή να δυσκολευτεί να σημειώσει πρόοδο στον δρόμο προς την ανθεκτικότητα.

Ένας εξουσιοδοτημένος επαγγελματίας ψυχικής υγείας, μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να προχωρήσουν μπροστά. Είναι σημαντικό να λάβετε επαγγελματική βοήθεια εάν αισθάνεστε ότι δεν μπορείτε να λειτουργήσετε όσο καλά θα θέλατε ή να εκτελέσετε βασικές δραστηριότητες της καθημερινής ζωής ως αποτέλεσμα μιας τραυματικής ή άλλης αγχωτικής εμπειρίας ζωής. Λάβετε υπόψη ότι διαφορετικοί άνθρωποι τείνουν να αισθάνονται άνετα με διαφορετικά στυλ αλληλεπίδρασης. Για να αξιοποιήσετε στο έπακρο τη θεραπευτική σας σχέση, θα πρέπει να αισθάνεστε άνετα με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας ή σε μια ομάδα υποστήριξης.

Το σημαντικό είναι να θυμάστε ότι δεν είστε μόνοι στο ταξίδι. Αν και μπορεί να μην μπορείτε να ελέγξετε όλες τις περιστάσεις, μπορείτε να αναπτυχθείτε εστιάζοντας στις πτυχές των προκλήσεων της ζωής που μπορείτε να διαχειριστείτε με την υποστήριξη αγαπημένων προσώπων και έμπιστων επαγγελματιών.