Ενοχές

Οι ενοχές είναι ένα συνηθισμένο συναίσθημα. Η ενοχή κουβαλάει ένα ψυχικό βάρος και αρνητικά συναισθήματα όπως θυμό και άγχος.

Συγκεκριμένοι παράγοντες κάνουν ένα άτομο να βιώνει χρόνιες ή υπερβολικές ενοχές. Αυτοί οι παράγοντες ίσως να περιλαμβάνουν την κουλτούρα, το οικογενειακό περιβάλλον ή το θρησκευτικό υπόβαθρο.

Η πηγή της ενοχής βρίσκεται ενδεχομένως στην πρώιμη παιδική ηλικία, στη γονεική διαπαιδαγώγηση, στον τρόπο δηλαδή που μας μεγάλωσαν οι γονείς μας, στο είδος συναισθηματικού δεσμού, στον τρόπο που επέβαλλαν την τιμωρία οι γονείς μας κ.ά.

Άτομα που μπορεί να εκδηλώσουν ενοχική συμπεριφορά ως ενήλικες συχνά υπήρξαν άτομα που στην παιδική τους ηλικία κατηγορήθηκαν άμεσα ή έμμεσα. Κατηγορήθηκαν πως ευθύνονται για τις όποιες αποτυχίες μπορεί να είχαν. Παιδιά που δεν άκουγαν συχνά επιβραβεύσεις από τους γονείς του έγιναν ενήλικες που νιώθουν τύψεις για το παραμικρό. Η ενοχική συμπεριφορά είναι επίσης χαρακτηριστικό ατόμων που έχουν υποστεί παιδική κακοποίηση.

Ο ενοχικός άνθρωπος πιστεύει ότι πρέπει να είναι πάντα σωστός, να ικανοποιεί τα χατίρια των άλλων, γιατί μόνο έτσι θα νιώσει ότι αξίζει. Οι ισχυρές ενοχές συνεπάγονται υπερβολικές προσδοκίες από τον εαυτό μας για να ικανοποιούμε τους άλλους και κατ’ επέκταση μεγάλες απαιτήσεις από τους άλλους να ακολουθούν το σωστό. Όταν αυτό συνδυάζεται με χαμηλή αυτοεκτίμηση, υπάρχει η τάση να κατηγορούμε τον εαυτό μας για ό,τι συμβαίνει. Νιώθουμε ότι πρέπει να τα κάνουμε όλα τέλεια, αλλά από την άλλη δεν πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε.

Συνήθως τα ενοχικά άτομα δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και δυσκολεύονται να κάνουν ουσιαστικές σχέσεις. Ενθουσιάζονται και απογοητεύονται εύκολα και καταφεύγουν σε καταναγκαστικές συμπεριφορές. Πολλές φορές σκέφτονται μόνο όσα δεν κατάφεραν στη ζωή τους και λιγότερο τις επιτυχίες τους και δίνουν υπερβολική σημασία στο πώς τα βλέπουν οι άλλοι.

Τα χαρακτηριστικά του ενοχικού ατόμου είναι πως για να τον αποδέχονται και να τον αγαπούν τρέχει να ικανοποιήσει τους άλλους. Δεν λέει ποτέ όχι σε κανέναν οπότε δεν έχει χρόνο να διαθέσει στον εαυτό του. Αγχώνεται για να είναι οι άλλοι καλά και έχει το σύνδρομο του σωτήρα. Απολογείται όταν δεν μπορεί να ικανοποιήσει κάποιον και νιώθει απαίσια. Είναι σε μια μόνιμη ανησυχία και αν τυχόν θυμώσει τους άλλους δεν μπορεί να το αντέξει ψυχολογικά. Αγωνιά μονίμως για το ποια είναι η εικόνα του στους άλλους και υπόσχεται να βοηθήσει τους πάντες. Αναπτύσσει άγχος και συχνά εκδηλώνει ψυχοσωματικές ασθένειες.

Το να αισθανόμαστε ενοχές για πράγματα που έχουμε κάνει, τα οποία αντιβαίνουν στους κοινωνικά αποδεκτούς κανόνες, είναι φυσιολογικό αλλά και απαραίτητο να συμβαίνει, αφού έτσι μπορούμε να προλάβουμε συμπεριφορές που θα μπορούσαν να πληγώσουν τους άλλους. Πρόκειται για τις υγιείς ενοχές. Όταν όμως μας διακατέχει διαρκώς το συναίσθημα αυτό, τότε η ενοχή είναι τοξική ή νοσηρή.

Όσο και αν νιώθουμε ότι η ενοχή ελέγχει και καθοδηγεί τη ζωή μας, στην πραγματικότητα είναι στο δικό μας χέρι η αλλαγή και η απελευθέρωση από την ενοχή.

Το πρώτο βήμα είναι να αντιληφθούμε αυτό που μας συμβαίνει. Τα προειδοποιητικά σημάδια είναι η δυσκολία μας να ηρεμήσουμε 
και να απολαύσουμε πράγματα και οι διαρκείς τύψεις.

Χρειάζεται μετά να παρατηρήσουμε από πού πηγάζουν οι ενοχές. Κάθε φορά που έχουμε αυτό το αίσθημα, πρέπει να αναλογιζόμαστε τι συνέβη, τι πέρασε από το μυαλό μας, τι μας δημιούργησε αυτές τις υπερβολικές και διαστρεβλωμένες σκέψεις που ενδεχομένως έχουμε και να προσπαθούμε να τις αμφισβητήσουμε με τη βοήθεια της λογικής. Η αποδόμηση των καταστροφολογικών σεναρίων που μας γεμίζουν ενοχές θα μας φανεί εξαιρετικά λυτρωτική.

Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν γίνεται να είμαστε αρεστοί σε όλους. Προσπαθούμε, λοιπόν, να αποδεχτούμε τον εαυτό μας όπως ακριβώς είναι και να τον αγαπήσουμε. Προσπαθούμε να έρθουμε πιο κοντά στις επιθυμίες μας.

Κάνε ότι χρειάζεται ώστε να συγχωρήσουμε ειλικρινά τον εαυτό μας. Αυτό μπορεί να επιφέρει μεγάλη απελευθέρωση. Επειδή συγχωρούμε τον εαυτό μας είμαστε έτοιμοι για ένα νέο ξεκίνημα. Μικρά βήματα στο παρόν, έχοντας εμπιστοσύνη στον εαυτό μας ως το ισχυρότερο όπλο απέναντι σε κάθε τοξικό συναίσθημα.

Αν νιώσουμε ότι τα συναισθήματά μας είναι τόσο έντονα, ώστε να επιβαρύνεται η καθημερινότητά μας, τότε καλό είναι να επισκεφθούμε έναν ειδικό. Η θεραπεία στοχεύει κυρίως στο να αποκτήσουμε καλύτερη επίγνωση του εαυτού μας και αυτού που μας συμβαίνει και να αλλάξουμε την κατάσταση.

Τα ενοχικά άτομα χρειάζεται να γνωρίσουν βαθύτερα τον εαυτό τους και να τον εκτιμήσουν προκειμένου να απαλλαγούν από τις ενοχές και την τάση αυτοϋπονόμευσης. 

Όσο δύσκολο κι αν είναι, η ενοχή είναι μια ευκαιρία να ξεκαθαρίσει κανείς μέσα του τι είναι αυτό που τελικά τον καταδικάζει σε μια τοξική και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, και να αντικρίσει τις ευθύνες του απέναντι σε αυτό που τον περιορίζει.

Ο καθένας έχει δικαίωμα να βουτήξει στη θλίψη της ενοχής. Ο καθένας έχει τα δικά του όρια και επιλέγει τους δικούς του χρόνους.

Η ζωή είναι ένα συνεχές ταξίδι στο οποίο πρέπει να είμαστε ανθεκτικοί αλλά και ευέλικτοι στα καιρικά φαινόμενα και τις ανατροπές.