Δεξιότητες Γονέα

Η δεξιότητα της παθητικής ακρόασης:

Η τέχνη να ακούω. Εξαιρετικά σημαντικό ο γονιός να είναι εκεί όταν του μιλάει το παιδί του και να ακούει προσφέροντας όλη του την προσοχή και κυρίως την σιωπή του. Η παθητική ακρόαση είναι μια άσκηση υπομονής για τον γονέα που πάντα βιάζεται να συμβουλέψει. Αλλά αυτή η άσκηση και η προσφορά της σιωπής του αποδεικνύεται αποκαλυπτική και βοηθά στην εξεύρεση δημιουργικών λύσεων. Η σιωπή της αποδοχής βοηθά το παιδί να ωριμάσει και να αναλάβει την ευθύνη της συμπεριφοράς του.

• Η δεξιότητα της ενεργητικής ακρόασης:

               Τα θετικά συναισθήματα των παιδιών είναι καλοδεχούμενα και απολύτως επιθυμητά από τους γονείς. Τα αρνητικά προκαλούν στους γονείς δυσφορία, αναστάτωση, συναισθηματική φόρτιση και έχουν την τάση όταν τα εκφράζει το παιδί να παρηγορούν, να κρίνουν ή και να απαξιώνουν τα παιδιά. Αυτό συμβαίνει γιατί ταυτίζονται με τα παιδιά με αποτέλεσμα να νιώθουν αυτό ακριβώς που νιώθει το παιδί και ίσως και σε πιο έντονο βαθμό. Σημασία έχει οι γονείς να ακούν και να συναισθάνονται τα παιδιά και όχι να ταυτίζονται μαζί τους αλλά απλώς να μεταφέρονται στην θέση τους(εν συναίσθηση).

• Η τεχνική της ενσυναισθητικής ακρόασης:

Εφαρμόζεται όταν το πρόβλημα το έχει το παιδί και όχι ο γονιός. Εστιάζει στα συναισθήματα των παιδιών και με αυτόν τον τρόπο αποδεικνύει έμπρακτα στο παιδί πως το ακούν, το αποδέχονται και το αγαπούν. Εφαρμόζεται όταν το παιδί παρουσιάσει ένα πρόβλημα στον γονέα για να το βοηθήσει στην επίλυσή του. Π.χ ένα παιδί λέει κλαίγοντας στον γονιό του: «Ο Γιάννης με είπε άσχημο.» και ο γονιός απαντά : «Στενοχωρήθηκες πραγματικά που σε αποκάλεσε έτσι.» (ακούει το παιδί, συναισθάνεται, δημιουργεί γέφυρα επικοινωνίας καθρεφτίζοντας το συναίσθημα).

Μερικά από τα οφέλη της συγκεκριμένης τεχνικής για το παιδί είναι πως νιώθει ότι το λαμβάνει σοβαρά υπόψιν του ο γονέας και ότι το ακούει. Αυξάνεται η αυτοεκτίμησή του, , εφόσον νιώσει πως οι γονείς το σέβονται και του έχουν εμπιστοσύνη πως μπορεί να λύσει τα προβλήματά του μόνο του. Φοβάται λιγότερο τα αρνητικά συναισθήματα. Όταν ο ίδιος ο γονέας με την στάση αυτή δείχνει πως αποδέχεται τα συναισθήματα του παιδιού, βοηθά και το παιδί να τα αποδεχθεί. Δεν υπάρχουν «καλά» και «κακά» συναισθήματα, όλα είναι καλοδεχούμενα. Προωθεί μια ζεστή σχέση γονέα-παιδιού, διευκολύνει το παιδί να λύσει το πρόβλημα και το καθιστά περισσότερο πρόθυμο να ακούσει τις σκέψεις και τις ιδέες των γονιών του και του δίνει πρωταγωνιστικό ρόλο.

Η τεχνική της ενσυναισθητικής ακρόασης χρειάζεται εξάσκηση, χρόνο και υπομονή. Χρειάζεται άσκηση στην «ανάγνωση συναισθημάτων» καθώς συχνά συγχέουμε τόσο το είδος του συναισθήματος που εκφράζεται όσο και την έντασή του. Χρειάζεται ο γονιός να είναι σε θέση να πάρει την απαιτούμενη απόσταση από το παιδί του ώστε να βλέπει και να ακούει καθαρά τα μηνύματα που του στέλνει. Χρειάζεται να μπορεί να περιμένει. Αφού δεσμευτεί στην εφαρμογή της τεχνικής θα πρέπει να περιμένει το παιδί να ανταποκριθεί καθώς δεν ανταποκρίνονται όλα τα παιδιά το ίδιο και στον ίδιο χρόνο.

• Η τεχνική αναζήτησης και εξεύρεσης εναλλακτικών λύσεων:

Ακολουθεί μετά την επιτυχή εφαρμογή και λειτουργία της ενσυναισθητικής ακρόασης που έχει ανοίξει το δρόμο για επικοινωνία. Η αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων οδηγεί στην εξεύρεση της καταλληλότερης λύσης από κοινού με το παιδί και διευκολύνει τους γονείς να σταθούν σωστά δίπλα του, αντιμετωπίζοντας τις διάφορες προκλήσεις που συναντά. Επιπλέον συνδράμει στην αναζήτηση λύσεων για τις συγκρούσεις που έχουν μεταξύ τους. Έτσι δημιουργείται στο παιδί η πεποίθηση ότι παίρνει μόνο του αποφάσεις και ότι βρίσκει μόνο του την λύση. Ο γονιός δεν προσφέρει τη λύση σε ένα πρόβλημα που του παρουσιάζει το παιδί αλλά το καθοδηγεί να σκεφτεί μόνο του, να ενεργοποιηθεί, να εφεύρει πιθανές λύσεις που θα αξιολογήσει, καλλιεργώντας έτσι την κριτική του σκέψη και δυναμώνοντας την αυτοεκτίμησή του.

• Βήματα:

1. Αναζητάμε εναλλακτικές λύσεις ενεργοποιώντας την επινοητικότητα του παιδιού. «Τι νομίζεις ότι θα μπορούσες να κάνεις για αυτό;» ή «Θέλεις να δούμε μερικά πράγματα που θα μπορούσες να κάνεις;»είναι εκφράσεις που βοηθούν το παιδί να κινητοποιηθεί εφευρίσκοντας όσο το δυνατόν περισσότερες ιδέες
2. Βοηθάμε το παιδί ώστε να επιλέξει μία λύση, αξιολογώντας διάφορες δυνατότητες: «Ποια από όλες τις ιδέες νομίζεις πως είναι καλύτερη;»
3. Συζητάμε για τα πιθανά αποτελέσματα που θα έχει η απόφασή του: «Τι νομίζεις πως μπορεί να συμβεί αν το κάνεις αυτό;»
4. Ζητάμε από το παιδί να δεσμευτεί: «Τι αποφάσισες να κάνεις;», «Πότε θα το κάνεις αυτό;»
5. Προγραμματίζουμε την αξιολόγηση της επιλεγμένης λύσης: «Πόσο καιρό θα κρατήσει αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης που επέλεξες;», «Πότε θα το ξανασυζητήσουμε;»

• Τα μηνύματα σε πρώτο πρόσωπο εστιάζουν σε τρία πράγματα:

1. Στην κατάσταση: Ο γονιός χρειάζεται να περιγράψει τη κατάσταση που του προκάλεσε το πρόβλημα χωρίς να διατυπώνει κατηγορίες  π.χ «Όταν δε μαζεύεις τα ρούχα σου…
2. Στην επίδραση της: Μετά δηλώνει την επίδραση που έχει η κατάσταση αυτή σε αυτόν π.χ …δε μπορώ να τακτοποιήσω τις ντουλάπες…
3. Στο συναίσθημα/συναισθήματα του γονιού: προσδιορίζει το συναίσθημα που νιώθει π,χ …θυμώνω».

Είναι η πιο κατάλληλη δεξιότητα όταν το πρόβλημα το έχει ο γονέας και όχι το παιδί. Οδηγούμαστε ασφαλέστερα στην επίτευξη συνεργασίας με το παιδί. Η χρήση β΄ προσώπου ενδεχομένως προσβάλλει και κατηγορεί το παιδί, πχ, «Μάζεψε επιτέλους τα ρούχα σου! Δε μπορώ να τακτοποιήσω τις ντουλάπες! Δε σέβεσαι τίποτα!». Αυτός ο τρόπος έκφρασης προκαλεί θυμό και αμηχανία στο παιδί, το απαξιώνει και υποτιμά την προσωπικότητά του. Αντίθετα το μήνυμα σε α΄ πρόσωπο, «Όταν δε μαζεύεις τα ρούχα σου και δυσκολεύομαι να τακτοποιήσω τις ντουλάπες, θυμώνω γιατί νιώθω ότι δε με λαμβάνεις υπόψη σου», υποδεικνύει σεβασμό, κάνει έκκληση για συνεργασία, βοηθά το παιδί να μάθει πως η συμπεριφορά του έχει επίδραση στους άλλους και να αναλαμβάνει την ευθύνη της απρεπούς συμπεριφοράς του.