Γονικό Άγχος

Το γονικό άγχος είναι ένα άγχος που σχετίζεται ειδικά με τους γονείς ή τους φροντιστές. Μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε, οποιασδήποτε ηλικίας που φροντίζει  παιδιά, συμπεριλαμβανομένων των παππούδων και των γιαγιάδων και των ανάδοχων γονέων. Το άγχος των γονέων μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο της ανάπτυξης ενός παιδιού, από τη βρεφική ηλικία έως την ενηλικίωση. Όπως γνωρίζει οποιοσδήποτε φροντιστής, δεν υπάρχει έλλειψη πραγμάτων για τα οποία πρέπει να ανησυχείτε όταν πρόκειται για παιδιά—αν το παιδί σας θα φτάσει ή όχι σε αναπτυξιακά ορόσημα, εάν ο μαθητής του δημοτικού σας θα εκφοβιστεί, ή εάν ο έφηβος σας θα κάνει ανασφαλείς επιλογές.

Η παρατεταμένη ανησυχία μπορεί να οδηγήσει σε υπερπροστατευτικές συμπεριφορές γονικής μέριμνας και θωράκισης σε μια προσπάθεια να προφυλαχθούν τα παιδιά του (και, ως εκ τούτου, οι φροντιστές) από τον πόνο ή τις αρνητικές συνέπειες. Ωστόσο, αυτό μπορεί να εμποδίσει τα παιδιά να αναπτύξουν τα εργαλεία και την αυτοπεποίθηση που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν μόνα τους τα προβλήματα της ζωής. Με τον εντοπισμό και τη διαχείριση του γονικού άγχους, οι φροντιστές μπορούν να αρχίσουν να διαπαιδαγωγούν με τρόπους που υποστηρίζουν καλύτερα την ανάπτυξη και την ανεξαρτησία του παιδιού, ενώ παράλληλα εργάζονται για να μειώσουν το δικό τους άγχος.

Τα σημάδια ότι κάποιος παλεύει με το γονικό άγχος μπορεί να περιλαμβάνουν αϋπνία ή δυσκολία στον ύπνο, ευερεθιστότητα, υπερβολική ανησυχία και άλλα συμπτώματα άγχους που σχετίζονται με τον ρόλο του φροντιστή.

Τα συμπτώματα άγχους των γονέων μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν:

• Συμπεριφορές αποφυγής: Οι συμπεριφορές αποφυγής χρησιμοποιούνται από ένα άτομο για να ξεφύγει ή να αποσπάσει την προσοχή του από καταστάσεις, σκέψεις ή συναισθήματα που είναι δύσκολο να ανεχτούν. Όσον αφορά το άγχος των γονέων, αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν την απαγόρευση συμμετοχής στα παιδιά σε εύλογα ασφαλείς δραστηριότητες από φόβο ότι θα τραυματιστούν, θα εκφοβιστούν ή θα βιώσουν άλλες αρνητικές συνέπειες. Οι συμπεριφορές αποφυγής μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν τη χρήση/υπερβολική χρήση ναρκωτικών/αλκοόλ από τους φροντιστές για τη διαχείριση του γονικού άγχους.

• Περιμένοντας το χειρότερο: Αν και υπάρχουν πολλοί βάσιμοι φόβοι ως γονιός, όσοι βιώνουν γονικό άγχος μπορεί να θεωρούν το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα ως το πιο πιθανό. Αντί να να σκέφτονται διαλεκτικά, να βλέπουν όλες τις λογικές δυνατότητες ή να λύνουν προβλήματα για δυσκολίες που θα μπορούσαν να προκύψουν, οι γονείς μπορεί να μην μπορούν να σταματήσουν να περιμένουν το χειρότερο.

• Εκφράζοντας τα άγχη στα παιδιά: Είτε οι φροντιστές συζητούν τα άγχη τους με έναν σύντροφο όταν το παιδί τους είναι κοντά ή μοιράζονται απευθείας τους φόβους τους με τα παιδιά, η έκφραση του άγχους των γονέων είναι ένα σημάδι ότι οι φροντιστές είναι συγκλονισμένοι και μπορεί να μην μπορούν να σκεφτούν πώς θα επηρεάσουν τέτοιες δηλώσεις παιδιά.

• Γονική εξουθένωση: Η συναισθηματική και σωματική εξάντληση με τη μορφή γονικής εξουθένωσης μπορεί να εμφανιστεί μετά από παρατεταμένες περιόδους γονικού άγχους. Για τις γυναίκες που έχουν εργασία πλήρους απασχόλησης ή μεγαλώνουν τα παιδιά μόνες τους, η εξουθένωση της μαμάς είναι ιδιαίτερα συχνή.

• Υπερβολική αντίδραση: Το άγχος των γονέων μπορεί να οδηγήσει σε ένα αίσθημα ότι είναι «στην τσίτα», κάτι που μπορεί να κάνει πιο δύσκολο να είσαι υπομονετικός, ειδικά με ένα παιδί. Οι φροντιστές μπορεί να βρουν τον εαυτό τους να ασχολείται με μικροπράγματα που κανονικά θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν με ήρεμο τρόπο.

• Αποσπάται η προσοχή: Εάν το μυαλό κάποιου τρέχει με σκέψεις για το τι θα μπορούσε να συμβεί σε ένα παιδί, μπορεί να είναι δύσκολο να απολαύσει πλήρως το χρόνο με ένα παιδί στην παρούσα στιγμή. Το άγχος των γονέων μπορεί να κάνει τους γονείς πιο αποσπασμένους, να ανησυχούν για το μέλλον ή το παρελθόν και λιγότερο ικανούς να κάνουν αυτό που χρειάζεται αυτή τη στιγμή.

Οι παράγοντες που προκαλούν το άγχος των γονέων περιλαμβάνουν ανησυχίες για την κοινωνική, συναισθηματική και ψυχική ευημερία ενός παιδιού, που κυμαίνονται από την ικανότητα του παιδιού να κάνει φίλους μέχρι τους βαθμούς του στο σχολείο.

Ένας φροντιστής μπορεί να διατρέχει υψηλότερο κίνδυνο να βιώσει άγχος εάν έχει προσωπικό ιστορικό ψυχικής ασθένειας, οικογενειακό ιστορικό αγχωδών διαταραχών, χρόνιες ιατρικές καταστάσεις, ιστορικό τραύματος, χρήση/κατάχρηση ναρκωτικών ή αλκοόλ.

Ένας φροντιστής μπορεί επίσης να είναι πιο πιθανό να βιώσει γονικό άγχος εάν εμπλέκεται σε υπερβολική κατανάλωση μέσων ενημέρωσης ή μέσων κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με πιθανές απειλές (π.χ. πυροβολισμούς σε σχολεία, βία και απαγωγές), συγκρίνουν υπερβολικά τα παιδιά τους με άλλα της ίδιας ηλικίας ή νιώθουν ανασφάλεια για τις ικανότητές τους ως φροντιστές.

Η έρευνα δείχνει ότι το άγχος των γονέων αυξάνει τον κίνδυνο για άγχος στα παιδιά. Ελλείψει γενετικών παραγόντων (που μπορεί να διαδραματίσουν ρόλο 30-40% στην ανάπτυξη άγχους ενός παιδιού), ένα παιδί κάποιου με γονικό άγχος διατρέχει σημαντικά αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξει άγχος που οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες από τους γονείς τους.

Τα παιδιά ενός φροντιστή με γονικό άγχος μπορεί να εμφανίσουν απροθυμία να δοκιμάσουν νέα πράγματα, καταστροφικότητα, μια πεποίθηση ότι ο κόσμος δεν είναι ασφαλής, φόβο να εκφράσουν το δικό τους άγχος ή αρνητικά συναισθήματα στους γονείς, που φαίνονται ήδη καταβεβλημένοι,  χαμηλή αυτοεκτίμηση και/ή χαμηλή αυτό-αποτελεσματικότητα, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης γενικευμένης αγχώδους διαταραχής, αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης διαταραχής άγχους αποχωρισμού, αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης συγκεκριμένων φοβιών, αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης καταθλιπτικών διαταραχών.

Για τους φροντιστές που ζουν με γονικό άγχος, είναι δυνατή η ανακούφιση. Οι υγιείς δεξιότητες αντιμετώπισης και η λήψη προφυλάξεων για καταστάσεις που προκαλούν άγχος μπορούν να βοηθήσουν. Ταυτόχρονα, ανεξάρτητα από το πόσο προετοιμασμένος μπορεί να είναι ένας φροντιστής, η ανατροφή των παιδιών θα περιλαμβάνει αναπόφευκτα απροσδόκητα γεγονότα. Επομένως, η εξάσκηση της ευελιξίας και η αποδοχή της αλλαγής μπορεί επίσης να είναι ευεργετική.

Οι φροντιστές μπορούν να μειώσουν την ευαλωτότητά τους να βιώσουν το άγχος των γονέων με την άσκηση, με το να κοιμούνται αρκετά, με το να τρώνε τακτικά και καλά όλη την ημέρα, με την  αποφυγή ουσιών που αλλάζουν τη διάθεση και τη θεραπεία τυχόν σωματικών ασθενειών. Η υιοθέτηση αυτών των υγιεινών πρακτικών μπορεί να είναι ευεργετική για τα παιδιά, τα οποία θα μάθουν αποτελεσματικούς τρόπους εξάσκησης της αυτοφροντίδας.

Η προετοιμασία για καταστάσεις που προκαλούν άγχος μπορεί να βοηθήσει τους φροντιστές να επικεντρωθούν στα στοιχεία που είναι υπό τον έλεγχό τους και να διοχετεύουν το άγχος τους στην προώθηση της ασφάλειας των παιδιών. Για παράδειγμα, οι φροντιστές μπορούν να εγγράψουν ένα παιδί για μαθήματα κολύμβησης για να μειώσουν τον κίνδυνο πνιγμού, να κάνουν έρευνα αξιολογήσεων ασφαλείας καθισμάτων αυτοκινήτου για την προώθηση της ασφάλειας των παιδιών και να εκπαιδεύσουν ένα παιδί σχετικά με τους κανονισμούς ασφαλείας για παιδικές χαρές/πάρκα αναψυχής για να μειώσουν τον κίνδυνο τραυματισμού.

Η ανάπτυξη μιας πρακτικής που περιλαμβάνει ενσυνειδητότητα, διαλογισμό ή ασκήσεις αναπνοής θα δώσει στους φροντιστές την ευκαιρία να εξασκηθούν να είναι παρόντες και ήρεμοι σε καθημερινή βάση. Αυτό βοηθά ένα άτομο να έχει καλύτερη πρόσβαση σε μια ήρεμη κατάσταση, ακόμα και όταν εμφανίζονται στρεσογόνοι παράγοντες της ζωής. Η προσθήκη μιας πρακτικής ευγνωμοσύνης, όπως η τήρηση ημερολογίου ευγνωμοσύνης, μπορεί να βοηθήσει τους φροντιστές να εξισορροπήσουν τις ανησυχίες με τις στιγμές χαράς που φέρνουν τα παιδιά.

Η αλλαγή και το απρόβλεπτο είναι μέρος της ζωής και της ανατροφής των παιδιών. Ωστόσο, όταν υπάρχουν πολλά διαφορετικά στοιχεία για τους φροντιστές να ανιμετωπίσουν, ακόμη και οι πιο μικρές αλλαγές μπορεί μερικές φορές να προκαλέσουν πολύ άγχος. Οι φροντιστές μπορούν να μάθουν να αγκαλιάζουν και να αποδέχονται την αλλαγή ασκώντας την στην καθημερινή ζωή. Για παράδειγμα, δοκιμάστε να ακολουθήσετε σκόπιμα μια διαφορετική διαδρομή όταν πηγαίνετε με τα πόδια τα παιδιά στο σχολείο, καθίστε σε διαφορετική θέση στο τραπέζι ή να παραγγείλτε φαγητό σε πακέτο από ένα νέο εστιατόριο.

Ως γονιός, η συζήτηση με άλλους που κατανοούν τους στρεσογόνους παράγοντες της φροντίδας των παιδιών μπορεί να είναι τεράστια βοήθεια. Η οικοδόμηση μιας αίσθησης κοινότητας –είτε αυτό περιλαμβάνει τακτικές συναντήσεις με έναν φίλο που είναι επίσης φροντιστής είτε συμμετοχή σε μια ομάδα υποστήριξης γονέων– μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση ορισμένων ανησυχιών. Η ανάγνωση βιβλίων ανατροφής που είναι γραμμένα ειδικά για φροντιστές μπορεί επίσης να βοηθήσει έναν γονέα να αισθάνεται λιγότερο μόνος.

Η ζωή με τα παιδιά περιλαμβάνει έναν συντριπτικό αριθμό εργασιών—οδήγηση, μαγείρεμα, καθάρισμα, ανάγνωση ιστοριών και πλύσιμο ρούχων. Η διαχείριση του άγχους γίνεται ευκολότερη όταν οι φροντιστές προγραμματίζουν σκόπιμα ευχάριστες δραστηριότητες για τον εαυτό τους κάθε εβδομάδα. Το “Me time” μπορεί να είναι τόσο απλό όσο η ανάγνωση ενός κεφαλαίου σε ένα βιβλίο, η έξοδος στη φύση ή η παρακολούθηση ενός μαθήματος τέχνης.

Όταν η ζωή και η ανατροφή των παιδιών γίνονται συντριπτικά, η εστίαση σε μία μόνο εργασία τη φορά μπορεί να σας βοηθήσει να παραμείνετε ήρεμοι. Αντί να κοιτάτε μια ολόκληρη λίστα υποχρεώσεων, απλώς εστιάστε σε ένα πράγμα –όπως το καθάρισμα του σαλονιού– και ρυθμίστε ένα χρονόμετρο για 10 λεπτά. Κάντε ότι μπορείτε.

Οι φροντιστές μπορούν να θέσουν επιτυχή στόχους για τον εαυτό τους για να δημιουργήσουν μια αίσθηση ολοκλήρωσης στην καθημερινή ζωή, η οποία βοηθά στην καταπολέμηση του άγχους και άλλων αρνητικών συναισθημάτων. Ξεκινήστε με κάτι μικρό –όπως έναν στόχο να στρώνετε το κρεβάτι κάθε μέρα που είναι εγγυημένη επιτυχία. Σταδιακά, μπορείτε να αυξήσετε τη δυσκολία του στόχου σας (δηλαδή, να γυμνάζεστε για 20 λεπτά κάθε μέρα) ώστε να αυξήσετε τα αισθήματα της αυτοπεποίθησης σας.

Εάν είστε συχνά συγκλονισμένοι, έχετε παρατηρήσει ότι το άγχος των γονέων αρχίζει να επηρεάζει τις σχέσεις ή την εργασία σας ή εάν αναγνωρίζετε αυτά τα σημάδια, τότε ίσως είναι καιρός να σκεφτείτε τη θεραπεία. Η εύρεση βοήθειας είναι σημαντική για πολλούς λόγους – ένας από τους οποίους είναι ότι θα είστε πιο αποτελεσματικός φροντιστής όταν φροντίζετε και τον εαυτό σας. Υπάρχουν αποδεδειγμένες επιλογές θεραπείας για το άγχος, οπότε μην περιμένετε για να λάβετε βοήθεια. Εάν αναρωτιέστε πώς να βρείτε έναν θεραπευτή, δοκιμάστε να αναζητήσετε έναν ηλεκτρονικό κατάλογο ή να ζητήσετε παραπομπή από τον πάροχο πρωτοβάθμιας περίθαλψης.

Οι φροντιστές έχουν τον προκλητικό και αγχωτικό ρόλο να κρατούν τα παιδιά ασφαλή, ενώ παράλληλα να τα βοηθούν να ευδοκιμήσουν. Αυτό μπορεί λογικά να οδηγήσει σε υπερβολική ανησυχία και γονικό άγχος. Εάν τα συμπτώματα του γονικού άγχους επηρεάζουν αρνητικά τον φροντιστή και τη ζωή του παιδιού τους, η ανακούφιση είναι δυνατή με υγιείς δεξιότητες αντιμετώπισης, λήψη προφυλάξεων και αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας. Δεν υπάρχουν δύο οικογένειες που να είναι ίδιες και δύο φροντιστές δεν είναι ίδιοι – είναι σημαντικό να βρείτε λύσεις που να ταιριάζουν καλύτερα στις δικές σας ανάγκες.